چشمان پوست، معماری و ادراکات حسی
ویرایش اول (1390)
Pallasma,Yuhaniنویسنده: یوهانی پالاسما
مترجم: رامین قدس
نشر: گنج هنر- پرهام نقش
تعداد صفحات: 102
با گسترش حوزه نظری و معرفت شناختی پسامدرنیسم و جهان بینی پساساختارگرای مبتنی بر سوژه مرکز زدایی شده، به تدریج چهارچوب های ایدئولوژیک و پارادایم های نظری جدیدی از سایر رشته ها وارد گفتمان معماری شدند. از جمله این وجوه میان رشته ای، رهیافتی موسوم به پدیدار شناسی است. رهیافت پدیدار شناسانه در معماری علاوه بر توجه مجدد به سایت و تکنوتیک (زمین ساخت) به صورت آگاهانه یا ناآگاهانه نزد طراحان معاصری همچون تادائو آندو، استیون هال پیتر زومتور مکتب فکری بسیار تاثیر گذاری بوده است. پلاسما بر پایه مطالعه آثار ادموند هوسرل، مارتین هیدگر و گاستون باشلار دیدگاهی پدیدار شناسانه در مورد اتکاء تجربه به ادراکات حسی، حافظه، خاطره، تخیل و ناخودآگاه مطرح می کند. به تعبیر او معنا در معماری به توانایی آن در به نمایش در آوردن حضور انسانی و نیز به تجربه فضایی اثر متکی است به این صورت که معماری، موردی فضایی- تجربی است و نه تصویر محو. کتاب چشمان پوست شامل دو بخش است که در بخش اول بینایی و معرفت، مادیت و زمان، معماری بینایی محور و زوال شکل پذیری و ....را عنوان می کند. در بخش دوم کتاب، وظیفه معماری، فضای رایحه، هویت یابی بدن، اهمیت سایه و ..... را بیان می نماید. یوهانی پلاسما در کتاب چشمان پوست مایل است تا اهمیت حس لامسه را برای تجربه و درک جهان بیان کند؛ و یک جریان کوتاه ادراکی مبین حس غالب بینایی و حس سرکوب شده ی لامسه را برقرار سازد. پوست انسان قادر به تشخیص شمار وسیعی از رنگ هاست و در واقع ما با پوستمان مشاهده می کنیم. تقدم حس لامسه به طور فزاینده ای آشکار شده است؛ نقش جانبی و غیر متمرکز بینایی در تجربه ی ما از جهان هستی، به اندازه ی نقش آن در تجربه ی درونی ما از فضایی که ساکن آن هستیم در نظر گرفته می شود. جوهره ی تجربه ی زندگی توسط حس لامسه و بینایی محیطی (غیر متمرکز) ما شکل گرفته است. حس بینایی تمرکز یافته، ما را با دنیا رو در رو می کند در حالی که در بینایی محیطی این جسمانیت دنیاست که ما را احاطه می کند. معماری اولین ابزار ارتباطی ما با فضا و زمان می باشد، و به این ابعاد مقیاسی انسانی می بخشد. معماری فضای لامتناهی و زمان بی انتها را برای قابل تحمل شدن، درک شدن و ساکن شدن توسط نسل بشر تحت سلطه می گیرد. در نتیجه ی این وابستگی فضا و زمان، دیالکتیک های فضای درونی و بیرونی، مادی و معنوی، جسمی و ذهنی و آگاهی و ناخودآگاه در باب ادراکات حسی، همانند نقش های نسبی و تأثیرات متقابل آنها، تأثیر مهمی بر جوهر هنر و معماری دارند. یکی از دلایلی که ما در فضاهای معماری و شهری کنونی (در مقایسه با محیط های پر از احساس طبیعی و تاریخی) احساس غریبگی می کنیم، فقر این مکان ها در زمینه ی ادراک محیطی از بینایی است. ادراک محیطی ناخودآگاه، گشتالت بصری را به تجارب فضایی و فیزیکی بدل می سازد. ادراک محیطی بینایی ما را با فضا متحد می کند در صورتیکه بینایی متمرکز ما را خارج از فضا به جلو هدایت کرده و یک بیننده صرف از ما می سازد. وظیفه ی اصلی معماری تطابق دادن و یکپارچه سازی است. معماری تجارب هستی را بیان می کند، احساس ما را از واقعیت و از خود تقویت کرده و ما را ساکن دنیایی صرفأ تخیلی و ساختاری نمی سازد. حس بساوایی ما را با زمان و سنت مرتبط می کند و از طریق همین تأثیرات بساوایی قادر به دست دادن نسل های بیشماری هستیم. دست زدن به قلوه سنگی که به وسیله ی امواج صقلی شده نه تنها به دلیل شکل آرامش دهند آن، بلکه به علت بیان فرایند فرم پذیری تدریجی اش لذت بخش است. وقتی قلوه سنگ کاملی را در دست می گیریم، زمانی که سپری شده تا به آن شکل تبدیل شود را بازگو می کند. اولین نشانه های فرارسیدن فصل بهار به همان اندازه که از طریق چشم تشخیص داده می شوند، به وسیله ی پوست و بینی نیز دریافت می شوند. سایه ی سرد و نیروبخش زیر یک درخت یا گرمای نوازش دهند ی نقطه ای نور خورشید، بدل به تجربه های فضایی و مکانی می گردند. نیروی جاذبه به وسیله ی کف پا اندازه گیری می شود. ما چگالی و بافت زمین را از طریق کف پاهایمان حس می کنیم. ایستادن بر روی یک صخره ی صیقلی در کنار دریا در غروب خورشید با پاهای برهنه و حس کردن گرمای سنگ آفتاب خورده از طریق کف پاها، تجربه ای فوق العاده شفابخش است که بخشی از چرخه ی ازلی طبیعت را نمایان می سازد. انسان تنفس آرام زمین را احساس می کند. ما جهان را با تمامی وجود کالبدیمان مشاهده و لمس می کنیم؛ گوش می دهیم و اندازه می گیریم و جهان تجربی نیز گرداگرد مرکز بدن سازمان دهی و بیان می شود. اقامتگاه ما پناهگاه جسم، حافظه و هویتمان است. ما در دیالوگ و تقابل دائمی با محیط هستیم؛ تا حدی که نمی توانیم تصویر خود را از وجود فضایی و موقعیتی آن جدا کنیم. جنگل ها ما را با حس های گوناگونی در بر گرفته اند، تنوع محرک های محیطی به طور موثری ما را به درون واقعیت فضایی آن می کشاند. وظیفه ی ازلی معماری خلق استعاره های وجودی مجسم و زنده است که هستی ما را در جهان ثابت کرده و آن را سازمان دهی می کنند. معماری، ایده ها و تصاویر زندگی آرمانی را بازتاب میکند؛ تحقق می بخشد و ازلی می سازد. ساختمان ها و شهر ها ما را قادر به درک و فهم دیالکتیک های پایداری و تغییر می کند، تا در جهان سکونت گزینیم و در تسلسل فرهنگ و زمان جای بگیریم.
